محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش در برنامه تلویزیونی نگاه یک با اشاره به اینکه آگاه هستیم که چه مسئولیت خطیری را برای سال تحصیلی آینده بر عهده داریم، اظهار کرد: از یک سو خانواده‌ها عزیزترین خود را در اختیار آموزش و پرورش قرار می‌دهند تا تحت تعلیم قرار بگیرند و از سوی دیگر حکومت، آینده جامعه را در اختیار آموزش و پرورش قرار داده است براین اساس رسالت آموزش و پرورش خطیر است.
وی افزود: کار آموزش قابل تعطیلی نیست و در شرایطی که کرونا شیوع پیدا کرد برای حفظ سلامت بچه‌ها نمی‌توانستیم مدارس را دایر کنیم، ما باید تدابیری می‌اندیشیدیم که این تدابیر در سال تحصیلی گذشته اتخاذ شد اما برای شروع سال تحصیلی آینده به این دلیل فعالیت مدارس را زودتر آغاز می‌کنیم تا هم بتوانیم کاستی‌های سال تحصیلی گذشته را جبران کنیم و هم زمان وسیعتری در اختیار داشته باشیم که اگر بحران شدت گرفت و ناگزیر به تعطیلی طولانی مدارس شدیم و از بستر فضای مجازی کار آموزش را به صورت غیر حضوری انجام دادیم، فرصت کافی را در اختیار داشته باشیم.
- زمان آغاز سال تحصیلی به هیچ عنوان تغییر نمی‌کند.
وزیر آموزش و پرورش در واکنش به این موضوع که آیا ممکن است زمان آغاز سال تحصیلی با توجه به شیوع کرونا تغییر کند، گفت: زمان شروع سال تحصیلی قابل تغییر نیست و در پانزدهم شهریور مدارس را فعال می‌کنیم اما در کیفیت شروع ممکن است تغییراتی داشته باشیم یعنی اینکه ممکن است حضوری، غیر حضوری یا به شیوه ترکیبی این کار انجام شود و ممکن است در برخی از مناطق که وضعیت مناسب‌تری داریم از سناریوی دیگر و در مناطقی که وضعیت قرمز است از سناریوی متفاوت دیگری استفاده کنیم. بنابراین روش‌ها با توجه به وضعیت قرمز، زرد و سفید مناطق ممکن است متفاوت باشد.
- ۴۰ درصد مدارس کلاس درس حضوری خواهند داشت.
حاجی میرزایی بیان کرد: با اجماع نخبگان، افراد صاحب نظر در حوزه آموزش و پرورش و آشنا به چارچوب‌های بهداشتی، وضعیت آینده را در سناریوهای مختلف پیش‌بینی کردیم. یک وضعیت حالتی است که ما امکان حضور دانش‌آموزان را در کلاس‌های درس نداریم و وضعیت قرمز است، در شرایط دیگر امکان حضور در مدارس با رعایت فاصله‌گذاری امکان پذیر است، وقتی با چنین وضعیتی روبرو می‌شویم وضعیت مدارس متفاوت است یعنی حدود ۴۰ درصد از مدارس ما تعداد دانش‌آموزانش به گونه‌ای است که می‌توانیم با رعایت فاصله‌گذاری کلاس‌ها را دایر کنیم چون تعداد دانش‌آموزان مدرسه کمتر از ۵۰ نفر است بنابراین روال آموزش در این مدارس به شکل عادی در جریان است اما تعدادی از مدارس هستند که جمعیت دانش آموزان آنها زیاد است بنابراین دانش‌آموزان را به دو دسته تقسیم می‌کنیم و گروهی از دانش‌آموزان روزهای زوج و گروهی روزهای فرد به مدرسه می‌آیند عده‌ای که به صورت حضوری می‌آیند بخشی از درس را فرا می‌گیرند و ساعتی که غیر حضوری هستند نیز بخش دیگری از همان درس را به صورت غیر حضوری دریافت می‌کنند.
وی افزود: به این منظور روزهای پنجشنبه که مدارس تعطیل بود را با مجوز ستاد ملی کرونا دایر کردیم تا بتوانیم از ۶ روز کاری استفاده کنیم که سه روز اول و دوم دانش‌آموزان توزیع می‌شوند، وضعیت دیگر نیز شرایط سفید است که در این صورت کلاس‌ها به صورت حضوری برگزار می‌شود. وقتی با وضعیت عدم قطعیت مواجه باشیم هیچ کسی تصویر روشنی از آینده ندارد بنابراین ما موظف هستیم منعطف باشیم و برنامه‌ریزی‌های منعطفی را طراحی کنیم برنامه ما به گونه‌ای است که می‌تواند از یک حالت به حالت دیگری منتقل شود.
برنامه‌ریزی‌ها برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید به صورت استانی است چون برخی معلمان از یک شهر به شهر دیگر می‌روند بنابراین باید استان را در نظر بگیریم و متناسب با وضعیت و شرایط استان تصمیم‌گیری کنیم.
- برگزاری کلاس‌های درس حضوری در برخی از مدارس خاص
این اتفاق قطعا در مدارس دولتی رخ نمی‌دهد و در برخی مدارس غیر دولتی ممکن است به دلیل عدم آشنایی با مقررات این اتفاق بیفتد و وقتی که تذکر دادیم رعایت کردند. همچنین شورای نظارت بر مدارس غیردولتی در صورت تخطی مدارس غیر دولتی از مقررات با آنها برخورد می‌کند و مجازات‌هایی پیش‌بینی شده است. به عنوان مثال شورای نظارت بر مدارس غیر دولتی شهر تهران به دلیل تخطی از مقررات مجوز تعدادی از مدارس را لغو کرد و ما در برخورد با تخلف جدی هستیم، وقتی مقام معظم رهبری به صراحت بر لزوم تبعیت از پروتکل‌ها و استانداردهای مورد نظر وزارت بهداشت تأکید می‌کنند کسی حق ندارد از آن تخطی کند و سلامت جامعه بیش از هر چیزی اهمیت دارد.
- آموزش‌های تلویزیونی و ادامه آن برای سال تحصیلی جدید
کمک تلویزیون بسیار کمک موثر و به موقع بود. بیش از دو هزار برنامه آموزش تلویزیونی ضبط و پخش شد. غالب اینها به صورت زنده ارائه می‌شد و کمک مهمی به ما کرد، این برنامه‌ها یکی از قدم‌های بزرگ در جهت عدالت آموزشی بود به جهت اینکه یک دبیر ریاضی، دبیر فیزیک و دبیر شیمی که توانمندی‌های ویژه‌ای دارد و دانش‌آموزان محدودی می‌توانند از آن استفاده کنند وقتی که تدریس او ضبط می‌شد و در دسترس عموم قرار می‌گرفت، افرادی که در دورترین مناطق کشور هم هستند می‌توانند از این آموزش استفاده کنند لذا کمک تلویزیون برای ما کمک موثری بود و کماکان گفتگو کردیم و مصر هستیم که این استمرار پیدا کند. براساس بررسی‌هایی که در استان‌های مختلف انجام شد ضریب نفوذ برنامه‌های آموزش تلویزیونی را قابل قبول می‌دانستند؛ نکته دیگر دانلود برنامه‌هاست، مثلاً برای درس ریاضی بیش از ۱۰۰ هزار بار دانلود شده است و نشان می‌دهد که با کیفیت بوده، متقاضی داشته وعلاقه‌مند بودند همچنین مجموعه دروس بیش از ۲۷ میلیون بار دانلود شده است.
مشکلی که ما داشتیم این بود که عرضه گسترده‌ای کرده بودیم اما نمی‌دانستیم مخاطب ما تا چه حد آن را دریافت کرده و اگر دریافت کرده، مشکلی داشته است؟ بنابراین نیازمند یک ارتباط تعاملی بودیم.
- شبکه شاد و مشکلات دسترسی برخی دانش‌آموزان
وقتی مدرسه تعطیل شد و دانش آموزان نمی‌توانستند حضور پیدا کنند باید تدبیری می‌کردیم، راه‌هایی که ممکن بود و می‌شد استفاده بکنیم یکی از آنها روش آموزش تلویزیونی بود که از آن استفاده کردیم و تلویزیون هم علیرغم کمکی که به ما کرد کاستی‌هایی داشت. بنابراین معلمان و مدارس به سراغ شبکه‌های اجتماعی اعم از داخلی و خارجی رفتند اینجا هم مشکل این بود که ما نمی‌دانستیم در حقیقت چه اتفاقی می‌افتد و آیا تمام دانش‌آموزان آموزش را دریافت می‌کنند، آموزش و پرورش متعهد است که به همه دانش آموزان آموزش را ارائه بدهد بنابراین سامانه شاد را طراحی کردیم، معتقدیم هیچ راه‌حلی نه در ایران و نه در هیچ کشور دیگری وجود ندارد که مشکل را به طور قاطع و کامل حل کند، روش آموزش تلویزیون خیلی خوب است و هزینه‌ای برای فرد ندارد اما تعاملی نیست؛ راه حل سامانه شاد نیز راه حل تعاملی است اما همه به آن دسترسی ندارند ما برای اینکه بتوانیم پوشش دانش‌آموزان را کامل کنیم به مسئولین همه استان‌ها و مناطق آموزش و پرورش گفتیم مسئولیت شما آموزش همه دانش‌آموزان است و هیچ دانش‌آموزی نباید به دلیل عدم دسترسی به اینترنت یا عدم دسترسی به گوشی مناسب از تحصیل محروم باشد لذا کسانی که نمی‌توانستند از شاد استفاده بکنند از آموزش تلویزیون استفاده می‌کردند. اگر تلویزیون هم نبود بسته‌های خودآموز تهیه شد؛ بسته خودآموز در دوره‌های زمانی ۱۰ روزه یا دو هفته یکبار تهیه و توسط راهبران آموزشی در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گرفت، در بعضی مناطق از رادیو و تلویزیون محلی استفاده کردیم همچنین در حدود ۱۱ استان در مناطق عشایری و روستایی که معلم در منطقه زندگی می‌کرد و همراه گروه بود کلاس‌های درس را حضوری برگزار کردیم چون تعداد دانش‌آموزان کم بود، ما روشهای مختلفی که برای آموزش وجود داشت به کار گرفتیم تا مطمئن باشیم که همه دانش‌آموزان تحت آموزش قرار گرفتند.
- افزایش نیم نمره‌ای نمرات امتحانات نهایی
وی بیان کرد: پایان سال تحصیلی در فرصت یک ماهه مدارس را دایر کردیم تا دانش آموزانی که اشکال داشتند با تمایل خود در مدارس حضور یابند بر اساس بررسی‌ها در سطح روستاها حدود ۲۰ درصد دانش‌آموزان و در شهرها حدود ۱۵ درصد مراجعه کردند پس از آن امتحانات برگزار شد که امتحانات پایه نهم و دوازدهم حضوری بود در امتحانات نهایی امسال تعداد دانش‌آموزان شرکت کننده کمتر نبود و نمرات هم حدود نیم نمره افزایش داشت.
- امکانات شاد برای سال تحصیلی جدید اضافه می‌شود.
وزیر آموزش و پرورش در ادامه درباره ارزیابی شبکه شاد مطرح کرد: اگر فرصت کافی در اختیار ما بود که روی سامانه شاد متمرکز و آن را طراحی کنیم تا همه اجزا کامل شود و به صورت آزمایشی در چند منطقه اجرا می‌کردیم با مشکلات کمتری مواجه می‌شد اما ما هیچ فرصت نداشتیم، تمام تعطیلات عید همکاران من سر کار بودند و تمام تلاششان این بود که به سرعت این شبکه بالا بیاید. اشکالات شاد به تدریج شناسایی شد، این سامانه به آزمون ساز، فرآیند حضور و غیاب، برگزاری زنده کلاس درس و تعامل بین معلم و دانش آموز نیاز دارد و این موارد را به تدریج اضافه کردیم.
وی ادامه داد: وجهی که در سال قبل قابل استفاده بود چیزی شبیه یک پیام‌رسان بود یعنی معلم فیلمی را در شاد بارگذاری می‌کرد و دانش‌آموزان آن را دریافت و در کلاس درس سوالات را از معلم مطرح می‌کردند ولی برای شروع سال تحصیلی آینده تمام تلاشمان این است که ظرفیت‌های بیشتری را در سامانه شاد فعال کنیم.
- مذاکره برای تأمین تبلت دانش‌آموزی
حاجی میرزایی درباره تامین تجهیزات مورد نیاز برای دانش آموزانی که به شاد دسترسی ندارند گفت: فعالیت‌هایی انجام دادیم و با مجموعه‌هایی که تبلت دانش‌آموزی تولید می‌کنند یا امکان واردات دارند گفت‌وگوهای انجام دادیم، امیدواریم به نتیجه برسد البته اعلام آمادگی‌هایی شده است تا تبلت ارزان‌تری را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم، تمام مناطقی که تحت پوشش اینترنت نبوند، نقطه به نقطه مشخص شد و این مناطق را به وزارت ارتباطات منتقل کردیم تمام تلاششان را برای تأمین اینترنت انجام می‌دهند همچنین درباره اینترنت دانش آموزی هم گفت و گوهایی انجام شده است.
- چالش‌های فضای مجازی و حضور دانش‌آموزان در بستر شاد
آیا ما افراد را به سراغ اینترنت فرستادیم، بخش مهمی از دانش‌آموزان ما به اینترنت دسترسی داشتند، در شبکه شاد بستر مطمئن امنی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دادیم، در بستر شاد تمام مبادلات آموزشی است و هیچ امکانی برای مبادلات غیر آموزشی وجود ندارد اما برای رفع این نگرانی هم در مورد اینترنت دانش آموزی گفتگوهایی کردیم که اینترنت خاصی با محدودیت‌های خاصی در دسترس دانش‌آموزان قرار می گیرد. در شبکه شاد برای در اختیار قرار دادن فرصت‌های فرهنگی تربیتی و پرورشی اقدامات ویژه انجام دادیم، برخی از محتوای فرهنگی ما که قبلاً در یک جمع بسیار محدودی قابل عرضه بود الان روی شبکه شاد بارگذاری شده است و برخی تا حدود ۱۰ میلیون بار بازدید شده یعنی دسترسی به محصولات فرهنگی مطمئن و قابل اعتماد افزایش یافته است.
حاجی میرزایی ادامه داد: با وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی گفت و گوهایی شده و مصمم هستیم که فضای مطمئن تری را برای دانش آموزان فراهم کنیم تا آسیب‌هایی که وجود دارد کاهش یابد و دانش‌آموزان را به یک محیط امن و سالم در فضای مجازی بفرستیم.
- پاسخ به شائبه‌ها درباره شاد
وی درباره ادعای مدیر یکی از پیام‌رسان‌های داخلی مبنی بر درآمدزایی از شاد و اینکه بابت عضویت هر دانش آموز پیشنهاد ۱۲۰ هزار تومانی به آموزش و پرورش ارائه شده است، عنوان کرد: به هیچ عنوان صحت ندارد. ما ابتدا بنا داشتیم که از تمام شبکه‌های پیام رسان داخلی استفاده کنیم و به مدارس گفتیم که یکی از این پیام رسان‌ها را برای جریان آموزش انتخاب کنند و این کار انجام شد اما بعضاً دیدیم که محیط برخی از پیام‌رسان‌ها محیط مورد پسند ما نیست و مشکلاتی دارند، بنده همه آنها را صدا زدم و گفتم هر کدام که بتوانند یک محیط کاملا ایزوله و انحصاری در اختیار ما قرار بدهند حاضر به همکاری هستیم، خوب همراه اول آمد و این فضا را در اختیار ما قرار داد و از محل ترافیکی که ایجاد می‌شود قطعاً منفعتی دارد اما یک سرویس را در اختیار ما قرار داده که به ۱۴ میلیون نفر خدمات می‌دهیم بدون اینکه خرج کرده باشیم و همراه اول نیز از این محل درآمد دارد.
- وضعیت مدارس غیر دولتی، بازگشت شهریه و وضعیت آنها برای سال تحصیلی جدید
همه ساله در سازمان مدارس غیردولتی با هماهنگی سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار ، شهریه تعیین می‌شود، سقف شهریه و فعالیت‌های فوق برنامه مدارس معین و تعیین شده است. چندین بار اعلام کردیم که اگر مدارسی در سال گذشته خدماتی ارائه نکردند باید آن را برگردانند یا آن را با موافقت خانواده برای سال آینده درنظر بگیرند. در تهران برخی مدارس مقاومت کرده بودند که شکایت و امتیاز چند مدرسه به این دلیل لغو شد.
- مدارس غیر دولتی استیجاری و حمایت از آنها
در ستاد ملی کرونا و هیئت دولت مصوب شد حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات حمایتی کم‌بهره برای تمام مراکز آموزشی و فرهنگی در نظر گرفته شود و مدارس غیر دولتی می‌توانند در سامانه ثبت نام کنند اگر نیروهای خود را تعطیل نکرده باشمد به ازای هر نیرو ۱۶ میلیون تومان وام کم‌بهره می‌گیرند.
- چرا اهداف سند تحول محقق نشد؟
حاجی میرزایی درباره اینکه پیش از این گفته بودید سند تحول تا به امروز نتوانسته اتفاق خاصی را رقم بزند و بودجه کافی‌برای تحقق آن نداریم، بیان کرد: سیاست آموزش و پرورش اجرای سند تحول است به جهت اینکه کسانی که این سند را نوشته‌اند تجربیات چند دهه فعالیت‌های آموزش و پرورش را مورد ارزیابی قرار دادند. تجربیات جهانی را مطالعه و فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی را بررسی کردند و بر اساس آن سندی را طراحی کردند که نشان می‌دهد آموزش و پرورش باید چه مسیری را برود، دانش‌آموزان باید با چه وضعیتی تربیت شوند، چه محتوایی به آنها آموزش داده شود بنابراین ما باید بتوانیم کار خودمان را انجام بدهیم و به استناد سند فعالیت‌های خود را آغاز کنیم.
وی افزود: حدود ۹ سال قبل سند تحول تصویب و ابلاغ شده و در طی این سال‌ها اقدامات متنوعی درباره سند اجرا شده این اقدامات بیشتر اقدامات زمینه ساز بوده است. یعنی ۶ زیرنظام سند تحول تدوین و تصویب شده است، اهداف دوره‌های تحصیلی این که دوره اول ابتدایی، دوره دوم ابتدایی، دوره اول متوسطه و دوره دوم متوسطه چه اهدافی را تعقیب کنند تدوین و در شورای عالی آموزش و پرورش تصویب شده است. بر اساس سند ما باید از آموزش محوری به سمت تربیت محوری، از آموزش به تربیت، از معلم به مربی و از محتوای آموزشی به محتوای پرورشی و محتوایی که افراد را برای زندگی فعال و موثر تربیت کند، حرکت کنیم این تربیت باید در ۶ ساحت باشد.
وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: رویه جاری آموزش و پرورش متکی بر آموزش صرف استم و خدمات پرورشی خارج از محتوای آموزشی به صورت فوق برنامه عرضه می‌شود در حالی که باید محتوای آموزشی به همه این وجوه توجه کند این اهداف تدوین، تصویب و ابلاغ شده است که باید بر اساس این اهداف برنامه درسی و محتوای یادگیری تولید می‌شد همه اینها در حال انجام است اما من فکر می‌کنم که این سند آمده که یک تحول در آموزش و پرورش ایجاد کند. جامعه مخاطب انتظار دارد این تحول را ببیند تا زمانی که کام جامعه را از این تحول شیرین نکنیم و تقاضای اجتماعی پیرامون سند شکل نگیرد قادر نخواهیم بود آن را پیش ببریم مقدماتش را فراهم کردیم اما این مقدمات وقتی در مدرسه ظهور و بروز پیدا می‌کند که ما از یک تقاضای موثر اجتماعی بهره مند باشیم. روشی که همکاران ما در سال‌های گذشته انجام دادند این بود که به مدارس رفته و در جمع معلمان و مدیران به طرق مختلف سند تحول را توضیح دادند و برای گفتمان سازی پیرامون سند به توضیح دادن اکتفا کردند؛ درباره سند این همکاری لازم است اما کافی نیست باید عناصری از سند را آشکار کنیم که می‌تواند تبدیل به گفتگوی اجتماعی شود. مثلاً فرض کنید که باید هر دانش آموز یک مهارت فرا بگیرد که قابلیت های او را افزایش می دهد هم خانواده استقبال می کند و هم دانش آموز و معلم. وقتی اینها در حد گزاره های هدف و در حد گفت وگو باقی می ماند، اثرگذاری لازم را ندارد اما وقتی در صحنه مدرسه ظهور و بروز می یابد اثرگذار و جذاب هم می شود.
وی گفت: ما از مجموعه محتوای سند ۲۵ موضوع تحولی را استخراج کردیم که دقیقاً از سند گرفته شده است و منطبق بر راهبردهای مصوب سند است و ویژگی‌هایی دارد از جمله از قابل سنجش و اندازه‌گیری بودن، تصور می‌کنیم که از این طریق کمک می‌کنیم سند به شکل موثرتری اجرا شود.
وی بیان کرد: به لحاظ منطقی نقطه عزیمت سند تحول محتوایی است، می‌گویند اگر میخواید آینده جامعه را پیش بینی کنید بروید ببینید در مدارس چه چیزی یاد می‌دهید. در سند گفته که به جای کتاب باید بسته یادگیری باشد بسته یادگیری اعم از کتاب بوده و کتاب هم جزئی از آن است و به جای کلاس به موقعیت یادگیری اشاره دارد که از راهروی مدرسه تا حیاط و سرویس و … را در برمی‌گیرد بنابراین باید محتوای یادگیری بر اساس اهداف مصوب سند تدوین شود و معلم بر اساس آن تربیت شود و مدرسه را باید برای یک چنین کارکردی بسازیم.
وزیر آموزش و پرورش عنوان کرد: جهت گیری قبل از من انتخاب شده بود آن هم در همان سال‌های اولیه ابلاغ سند تحت عنوان همسوسازی با سند، که محتوای پایه‌های تحصیلی را سازگار با اهداف سند سازگار کند به نظر من این کار نمی‌تواند اهداف سند را محقق کند ما الان شروع کردیم تولید محتوا را بر اساس سند انجام دهیم‌و تا پایان امسال راهنمای تولید تمام بسته‌های یادگیری برای تمام پایه‌ها آماده خواهد شد و از سال ۱۴۰۰ بر اساس اهداف سند، محتوا تولید می شود که یک کار دراز مدت است.
حاجی میرزایی بیان کرد: هم جامعه، هم دانش‌آموزان و هم خانواده‌ها اگر سند اجرایی شود علاقه مند خواهند شد تمام تلاش ما این است که این ویژگی‌های سند را آشکارتر کنیم، روش‌هایی که تاکنون برای آشنایی خانواده‌ها با محتوای سند انتخاب شده به نظر من اشکالاتی داشته و اشکالات را برطرف می‌کنیم همچنین اجرای سند بودجه نیاز دارد ما در آموزش و پرورش ۹۸ درصد پولی که می‌گیریم صرف حقوق می‌کنیم عملاً کمتر مجال این رو پیدا می‌کنیم که به جنبه‌های کیفیت توجه بیشتری داشته باشیم البته اگر بخواهیم انصاف را رعایت مکنیم دولت همه ساله بیشترین رشد بودجه را به آموزش و پرورش داده است و سال ۹۹ بودجه این وزارتخانه ۲۷ درصد افزایش یافت.
